Eksploratorzy

W roku 1792 Ernest Sartorius von Schwanenfeld wychodzi z inicjatywą postawienia w Sartowicach dworu. Stawia go na miejscu spalonego w 1750 roku gotyckiego dworku. Podczas budowy wykorzystano zachowane ze spalonego dworu piwnice oraz fragmenty murów przyziemia. Przed Ernestem wieś Sartowice należała do szeregu rodzin szlacheckich, czyli kolejno Czapskich, Bąkowskich oraz Potockich. Następnie po Schwanenfelach Sartowice przeszły pod władanie rodziny von Schwerin. Dwudziestego lipca 1944 jeden z von Schwerinów brał udział w nieudanym zamachu na Hitlera, skutkiem czego prawie cała jego rodzina została przez niemców wymordowana. Tutaj można poczytać więcej o zamachu.

Jak wspominałem we wstępie, dwór w Sartowicach powstał w 1792 roku na miejscu spalonego w 1750 roku dworu gotyckiego. W międzyczasie pałac przechodził kilkukrotne przebudowy.
Następna historyczna wzmianka o nim pochodzi z 1945 roku, kiedy to na terenie dworku przez 2 lata funkcjonował dom wypoczynkowy dla funkcjonariuszy sb. Po tym jak sb skończyło wypoczywać, w dworku rozpoczął działalność należący do PGR-Rulewo zakład rolny. Wtedy w pałacowych komnatach rozmieszczono biura, oraz mieszkania dla pracowników tegoż PGR-u. Natomiast w najbardziej reprezentatywnym salonie rozgościł się klub rolnika.

Z należących do dawnego majątku budynków gospodarczych nie zachował się żaden, zostały one rozebrane w 1945 roku. Podobny los spotkał nazywaną przez właścicieli „małym pałacem” rządcówka. Została ona niestety spalona i rozebrana przez rosjan, jej gruzy zostały zepchnięte z urwiska do Wisły.

W roku 1963 przeprowadzono „remont” (albo raczej dewastację) dworku. Skuto wtedy wszelkie ozdoby i detale, rozebrano frontowy portyk. Przebudowano również układ wnętrz. Skutkiem tych działań zniszczono amfiliadę (jest to szereg pomieszczeń (pokoi, sal) połączonych ze sobą drzwiami umieszczonymi w jednej linii) pomieszczeń na parterze dworku.
PGR upadł, a dwór w Sartowicach stał się na 13 lat opuszczony. W 2003 roku zespół pałacowo-parkowy w Sartowicach należy do firmy tekstylnej CMT Spółka z o.o. z Bydgoszczy. Firma ta planuje stworzyć tu centrum hotelowo-wypoczynkowe. Tym sposobem dochodzimy do dnia dzisiejszego gdy dwór w Sartowicach stoi samotnie, a remont raczej utkną w miejscu. Teraz niszczeje i niczym nie przypomina o swojej dawnej 200-letniej świetności.